Robert Sobota rysuje Sylvię Plath - Krawędź (Edge)

Krawędź (Edge)

Kobieta osiąga doskonałość.
Jej martwe

Ciało ma uśmiech dokonania,
Złuda greckiego determinizmu

Płynie w zwojach jej togi,
Jej bose

Stopy zdają się mówić:
Doszłyśmy dotąd, to już kres.

Zmarłe dzieci skręcone jak białe węże,
Każde przy małym

Dzbanie mleka już próżnym.
Ona zwija je

Z powrotem w swe ciało jak
Róża swe płatki, gdy ogród

Tężeje i zapachy uchodzą
Z głębokich świeżych krtani kwiatu nocy.

Księżyc nie musi się smucić
Patrząc z kościanego kaptura.

On przywykł do tych spraw.
Jego żałobna szata powiewa.


Tłum. Teresa Truszkowska

Komentarz (Światosław Nowicki)

Autorka, która za kilka dni odbierze sobie życie, daje jakby w tym wierszu filozoficzne usprawiedliwienie swojej śmierci. Przeznaczeniem kobiety jest po prostu wydanie potomstwa. W tym się spełnia, a potem może już umrzeć. Ona, Sylvia Plath, ma już dzieci. Z ogólniejszej perspektywy cała reszta jest bez znaczenia. Wszyscy i tak umierają, a wraz z nimi ich uczucia, myśli, pragnienia, radości i nieszczęścia. Zostaje ich potomstwo, które też umrze, ale przedtem się rozmnoży. W ten sposób rodzaj ludzki trwa, a mechanizm, który zapewnia to trwanie, jest zakodowany w ludzkiej biologicznej naturze.

To takie proste, ale jednostka często łudzi się, że w życiu chodzi o coś innego. Prawda jest taka, że przeznaczenie biologiczne jest mocą znacznie potężniejszą od indywidualnych pragnień ludzi. Jest ono czymś w rodzaju greckiego fatum, nieubłaganej konieczności, której podlegają nawet bogowie. Najlepiej się z tym pogodzić i przyjmować swój los spokojnie, pogodnie, uznając, że tak to jest i tak właśnie ma być.

Inaczej mówiąc, trzeba zastąpić swój indywidualny punkt widzenia punktem widzenia rodzaju, czy wręcz Matki Ziemi, która wciąż rodzi i uśmierca swe dzieci: „zwija je z powrotem w swe ciało”. Przecież nie chodzi tu o indywidualną kobietę, która spełnia się przez to, że umierają jej małe dzieci. To Matka Ziemia żywi je swym mlekiem, którego indywidualne porcje w końcu się jednak wyczerpują, dzbany stają się puste i wtedy pora umierać. Przyrównanie tego potomstwa do węży wynika z przyrównania kobiety do Matki Ziemi. Węże symbolizują wszak żywe istoty wypełzające ze szczelin ziemnych.

Ale z drugiej strony ten kołowrót narodzin i śmierci nie jest tylko prostym, prozaicznym mechanizmem. Sylwia Plath przyrównuje go bowiem do róży, która rozwija i zwija swe płatki, roztaczając wokół upojny aromat. To ten aromat odurza ludzi i każe im – wbrew temu, co im się wydaje – postępować zgodnie z biologicznym przeznaczeniem.

I znowu pojawia się – podobnie jak w wierszu „Księżyc i cis” – księżyc jako symbol wielkiej matki, bardzo różny od słodkiego wyobrażenia katolickiej madonny, skojarzony bardziej ze śmiercią w kościanym kapturze i w żałobnej szacie. Sens pierwszego wersetu należy rozumieć: „przeznaczenie kobiety dokonało się”.

Wyraźnie chodzi tu o kobietę, bo to ona znacznie bardziej od mężczyzny podlega przeznaczeniu biologicznemu. Kobieta urodzi dzieci i może czuć się spełniona. A mężczyzna, który nie rodzi, musi to sobie rekompensować w inny sposób – dokonuje czynów na zewnątrz, wciąż prowadzi jakieś wojny, wznosi budowle i dopiero w tym się spełnia.